01 marca 2021 13:03

MATERIAŁ DLA RODZICÓW

Szanowni Rodzice.

Praca wychowawcza  musi nadążać za pojawiającymi się problemami dzieci. Znakiem czasu bez wątpienia jest rewolucja komputerowa ogarniająca różne sfery życia nie tylko dorosłych, ale też dzieci i młodzieży. Podpowiadamy w jaki sposób chronić dzieci przed cyberuzależnieniem i cyberprzemocą – zarówno w szkole jak i w domu.

                                                                                           

 

 

     PROFILAKTYKA UZALEŻNIEŃ OD SPRZĘTU KOMPUTEROWEGO  

                                        I MULTIMEDIALNEGO                                                                      

 

Internet pomaga i szkodzi !

Powszechność komputera (w tym smartfonów, czyli małogabarytowych komputerów) oraz łatwy dostęp do Internetu bardzo usprawnia oraz upraszcza codzienne funkcjonowanie prawie każdego współczesnego człowieka. Poprzez sieć wykonuje się wiele czynności zawodowych, można też uregulować płatności, dokonać zakupów, podjąć interakcje z innymi. Uczniowie zaś w szczególności poszukują interesujących ich wiadomości, poszerzają wiedzę, rozwijają zainteresowania, rozmawiają ze znajomymi, nawiązują zupełnie nowe kontakty, czy też poprzez tę formę aktywności szukają odprężenia, rozrywki, wypełnienia czasu wolnego.

Internet otwiera przed użytkownikami ogromne możliwości, ale też niestety równolegle niesie ze sobą poważne zagrożenia. Narażeni na nie są wszyscy użytkownicy, jednak szczególnie niebezpieczne mogą okazać się one dla osobowości młodych, rozwijających się. Oprócz zagrożeń związanych z cyberprzemocą, nękaniem, nieodpowiednimi treściami, niewłaściwymi znajomościami czy łamaniem prawa (piractwo i świadome pobieranie kopii programów, gier, filmów, muzyki) wcale nierzadko młodzież, a także nawet młodsze dzieci poprzez stałe użytkowanie komputera i Internetu narażone są na brzemienne w skutkach cyberuzależnienie. Psychoterapeuci alarmują, gdyż problem ten z roku na rok dotyka coraz większą rzeszę nieletnich internautów.

Jako ciekawostkę warto dodać, że Chiny są pierwszym państwem, które uznało uzależnienie od Internetu za zaburzenie kliniczne i najpoważniejsze zagrożenie dla populacji nastolatków. W kraju tym funkcjonuje już aż ponad 400 zamkniętych ośrodków terapeutycznych dla cyberuzależnionej młodzieży. Niestety problem ten narasta i wymaga konsolidacji wysiłków także w naszym kraju. Szkoła nie może pozostać obojętna.

Istota uzależnienia od komputera i Internetu

Dziecko uzależnione od komputera i Internetu, kiedy tylko może zasiada przed monitorem. Najczęściej taka osoba cały swój wolny czas spędza w sieci, obserwuje, co się tam dzieje, rozmawia z innym użytkownikiem lub użytkownikami, pisze, uczestniczy w grach, ogląda filmy, niekiedy dla przykładu mówi, że chce sprawdzić tylko mail, a nie może oderwać się od komputera przez kilka godzin. Z czasem potrzeba korzystania z komputera oraz surfowania po Internecie przeradza się w nawyk i przestaje mieć znaczenie, czy przebywa się w sieci, gra, słucha muzyki, czy też robi coś innego, ważne jest aby komputer był włączony, a dziecko mogło bez przeszkód zatapiać się w nim.

Charakterystyczne jest rozdrażnienie, kiedy trzeba zająć się koniecznymi, codziennymi powinnościami lub z jakiś względów nie można swobodnie oddać się ulubionej czynności. Uzależnione dziecko z wielką niechęcią odrywa się od komputera, smartfona lub tabletu, niekiedy potrafi w tym momencie być aroganckie, a nawet agresywne wobec osób, które mu przeszkadzają.

Trzeba wiedzieć, że dla dziecka uzależnionego świat realny spada na odległy plan, dla takiej osoby ponadto, w pewnym sensie czas się zatrzymał i nawet w nocy potrafi ona nie rozstawać się z wirtualną rzeczywistością. W skrajnych przypadkach zniewolone dziecko nie potrafi funkcjonować poza przestrzenią, którą oferuje mu Internet, pogrąża się w fikcyjnej rzeczywistości. Najbardziej niebezpieczne jest jednak to, że jeśli proces nie zostanie w porę przerwany, pojawiają się zarówno niepokojące zmiany w zachowaniu kształtującego się człowieka, ale także poważnie narażone jest jego zdrowie psychiczne.

Przyczyny sprzyjające uzależnieniu:

• łatwość dostępu (dzieci mogą korzystać z komputera oraz Internetu w domu, w szkole, u znajomych lub niemalże wszędzie choćby poprzez telefon komórkowy),
• przyzwolenie dorosłych na wielogodzinne spędzanie czasu przed komputerem (opiekunowie niejednokrotnie czują się wówczas zwolnieni ze swych obowiązków wobec dzieci, bywają zadowoleni, że ich podopieczni „bezpiecznie” i w zasięgu ich wzroku spędzają popołudnia oraz wieczory),
• zaniedbania opiekuńczo-wychowawcze rodziców, pozostawianie dzieciom dużej swobody oraz na co dzień brak kontroli i właściwej organizacji czasu wolnego swoich pociech.

 

Co powinno zaniepokoić

Nadużywanie, przecenianie komputera, tabletu lub smartfona jako narzędzi oraz niekontrolowana, wielogodzinna aktywność dziecka przed ekranem niewątpliwie jest prostą drogą do uzależnienia. Niepokój dorosłych powinny wzbudzić przede wszystkim:

• spędzanie przez młodego człowieka każdej wolnej chwili w Internecie,
•  zamykanie się dziecka w swoim pokoju,
• osłabienie więzi rodzinnych (konflikty, niechęć w stosunku do rodziców, drażliwość, podenerwowanie, kłótliwość),
• obojętność oraz uchylanie się od obowiązków domowych, szkolnych oraz innych którymi dotychczas dziecko się zajmowało,
• zaniedbanie lub zerwanie dotychczasowych relacji z koleżankami lub kolegami,
• funkcjonowanie w odrealnionym, wirtualnym świecie (przestaje mieć znaczenie to, co dawniej było dla dziecka istotne w realnej rzeczywistości),
• rezygnacja z alternatywnych form wypoczynku lub spędzania czasu wolnego (np. spotkań z przyjaciółmi, uprawiania sportu, zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych),
• pojawienie się nowych, niepokojących zachowań, które mogą być związane ze szkodliwymi oddziaływaniami w Internecie (agresywnymi grami, filmami, przemocą, nagabywaniem itp.),
• napięcie nerwowe występujące w przypadku braku możliwości dostępu do komputera i sieci,
• próby ograniczenia czasu spędzanego przed komputerem kończące się niepowodzeniem,
• zaburzenia sfery emocjonalnej (mogą one być związane z przeciążeniem informacyjnym oraz ze zmianą trybu życia, wielogodzinną w tym też nocną aktywnością przed komputerem),
• objawy fizjologiczne (zaczerwienienie i bóle oczu, pogorszenie wzroku, dolegliwości pleców, przedramion, ramion, dłoni, głowy, senność).

Skutki uzależnienia od komputera i Internetu

Uzależnienie może doprowadzić do wielu dolegliwości, a nawet chorób, zaburza ono ponadto funkcjonowanie dziecka, a przede wszystkim bardzo niekorzystnie wpływa na nieukształtowaną jeszcze psychikę oraz osobowość młodego człowieka. Do najbardziej charakterystycznych skutków uzależnienia od elektroniki i Internetu można zaliczyć:

• niskie poczucie własnej wartości (ukształtowane m.in. wskutek ciągłej dezaprobaty ze strony innych),
• obojętność lub wrogość w relacjach rodzinnych, unikanie kontaktów z domownikami (zabierają oni cenny czas, który można spędzić ze smartfonem lub przed komputerem, poza tym dziecko nie przyjmuje do wiadomości, że jest uzależnione, twierdzi iż jest bezpodstawnie o to oskarżane),
• zanik kontaktów z rówieśnikami w wyniku izolacji od nich oraz nieumiejętności nawiązywania nowych relacji,
• utrata dotychczasowych zainteresowań,
• zmiany zachowania nasilone szczególnie mocno w sytuacji kontaktów z cyberprzemocą, materiałami pornograficznymi itp. (apatia, depresje, rozdrażnienie, zniechęcenie, pobudzenie, przemoc fizyczna, werbalna, brak wrażliwości na to, co odczuwają inni),
• osłabienie siły woli oraz motywacji do podejmowania jakiegokolwiek wysiłku niezwiązanego z działaniami na smartfonie lub komputerze,
• nieradzenie sobie z lękiem, złością, nudą, smutkiem, samotnością oraz innymi trudnymi emocjami,
• spadek sprawności psychicznej (przemęczenie, rozkojarzenie, trudności z koncentracją uwagi na wszystkim, co nie jest związane z aktywnością w cyberprzestrzeni),
• problemy w szkole (w kontaktach z innymi, ale też z nauką – zaniedbywanie obowiązków, pogorszenie ocen, brak promocji do następnej klasy),
• zaburzenia rytmu dobowego (dziecko nie dosypia w nocy),
• zaniedbania higieniczne oraz żywieniowe (osoba uzależniona nie ma czasu, by w sposób szczególny tym się zajmować),
• choroby somatyczne.

 

Konieczne jest również zwracanie uwagi na higienę pracy przy komputerze oraz wskazywanie na wartość innych form spędzania czasu wolnego, rozwijania zainteresowań, osobistych i bezpośrednich kontaktów interpersonalnych. Warto, by treści związane z uzależnieniem oraz dotyczące zagrożeń związanych z aktywnością uczniów w Internecie realizowali w szczególności wychowawcy, nauczyciele informatyki, ale też wskazane jest korzystanie z pomocy szkolnych i pozaszkolnych specjalistów.

Nie podlega więc żadnym wątpliwościom, że działania z zakresu profilaktyki uzależnień i związane z cyberprzemocą powinny obejmować wychowanków już od najmłodszych lat edukacji i dotyczyć każdego poziomu ich kariery szkolnej. Konieczne jest jednak, by proponowane do realizacji treści uwzględniały wiek rozwojowy uczniów, skalę problemu oraz specyfikę danego środowiska.

W planowaniu pracy wychowawczej warto brać pod uwagę różnorodne sytuacje, w których funkcjonują uczniowie. Ważne są tu więc zarówno zajęcia lekcyjne np. z wychowawcą (rozmowy, prelekcje, pogadanki, warsztaty), poszczególne ścieżki przedmiotowe (m. in. lekcje biologii, wychowania do życia w rodzinie), spotkania ze specjalistami (np. pedagogiem, psychologiem, lekarzem), jak i zajęcia pozalekcyjne. Imprezy szkolne, projekcje filmów, konkursy, wycieczki, zajęcia sportowe i inne rozwijające zainteresowania, mogą stanowić dobrą okazję do tego, by pokazać uczniom, że można w satysfakcjonujący sposób spędzać czas bez konieczności podłączenia do sieci.

Działania w odniesieniu do rodziców uczniów

Trzeba pamiętać, że zadowalające rezultaty można osiągnąć tylko wówczas, gdy profilaktyczne działania szkoły w stosunku do uczniów są spójne z działaniami adresowanymi do rodziców. Należy zadbać zatem również o to, by wiedza na temat korzystania z Internetu i zagrożenia takie jak cyberuzależnienie i cyberprzemoc były upowszechnione także wśród rodziców. Opiekunowie uczniów powinni aktywnie uczestniczyć w propozycjach szkoły obejmujących ten właśnie obszar (spotkania ze specjalistami, zebrania, pogadanki, warsztaty dla zainteresowanych, udział w proponowanych projektach, w razie potrzeby spotkania indywidualne).

Konieczne jest zadbanie o to, by programy wychowawczo-profilaktyczne dość szeroko uwzględniały w tym aspekcie pedagogizację rodziców.

To rodzice decydują o zakupie komputera, tabletu czy smartfona oraz ustalają warunki, na jakich dziecko będzie z tego sprzętu korzystało. Często to właśnie dorośli uważają, że dziecko jest już na tyle dojrzałe, że potrafi poradzić sobie z komputerem i sami bardzo wcześnie zachęcają je do pierwszych doświadczeń. Istnieje jeszcze całkiem spora rzesza rodziców, którzy sądzą, że ich pociecha ciekawie i bezpiecznie spędza wówczas czas, jest bardziej samodzielna. Są zadowoleni z tego, że dziecko jest mniej absorbujące, a sami mają więcej chwil wytchnienia.

Zadaniem placówki  jest jednak obalanie mitu, że interaktywne urządzenia, którymi zaabsorbowane są dzieci to spokojna przystań, z której dzieci mogą korzystać  bez ograniczeń i bez szkody dla siebie. Trzeba uświadamiać, że jest wręcz przeciwnie, dziecko korzystające z sieci wymaga niezwykłej uwagi. Jest to tak samo ważne, jak każda inna jego aktywność w domu, szkole, czy w kontaktach z rówieśnikami.

Rodziców należy informować o tym, jak niezwykle istotne jest nie tylko staranne wybieranie programów, gier komputerowych, ale też trzeba im mówić, że konieczne są rozmowy z dziećmi na temat zagrożeń wynikających z użytkowania komputera, smartfona czy tabletu. Istotne jest także zachęcanie rodziców do wyznaczania limitów czasowych na aktywność w sieci oraz wprowadzanie ograniczeń dotyczących typów gier i programów.

Rodzice muszą mieć świadomość, że problem niezauważony lub zbagatelizowany narasta i może doprowadzić do nieodwracalnych skutków. Wychowawcy, nauczyciele, pedagodzy mają obowiązek reagowania w przypadku zaobserwowania zagrożenia, zaś w sytuacji ucznia dotkniętego uzależnieniem lub cyberprzemocą, konieczne jest natychmiastowe uzmysłowienie szkód jego rodzicom. Procesów rozwoju technologii komputerowej i informacyjnej nie da się zahamować i będzie ona zawsze atrakcyjna dla dzieci i młodzieży, dlatego problematyka zagrożeń powinna być znana wszystkim, którzy mają jakikolwiek wpływ na wychowanie, wszystkim dla których dobro dziecka i jego prawidłowy rozwój jest najważniejszy.